Çekişmeli boşanma süreci, hayatınızın en hassas ve zorlu dönemlerinden biri olabilir. Özellikle çekişmeli boşanma davaları, eşler arasında anlaşmazlıkların olduğu, duygusal yükün ve belirsizliğin yüksek olduğu süreçlerdir. Uzun yıllardır boşanma avukatı olarak görev yapmaktayım ve bu süreçte pek çok müvekkilime rehberlik ettim. Edindiğim deneyimler gösteriyor ki, böylesi bir dönemde doğru bilgiye ulaşmak, süreci anlamak ve haklarınızı bilmek büyük önem taşıyor. Bu makalede, Türkiye’deki medeni hukuk sistemine uygun olarak çekişmeli boşanma davasının ne anlama geldiğini, nasıl işlediğini ve bu süreçte en çok merak edilen soruları samimi bir dille yanıtlamaya çalışacağım. Amacım, bu zorlu yolculukta size destek olmak, kafanızdaki soru işaretlerini gidermek ve hukuki haklarınız konusunda sizi bilgilendirmektir.
Çekişmeli Boşanma Davasının Aşamaları
çekişmeli boşanma davası süreci
Dava Dilekçesinin Hazırlanması ve Mahkemeye Sunulması
Çekişmeli boşanma süreci, davacının yetkili aile mahkemesine boşanma talebini içeren bir dava dilekçesi sunmasıyla resmi olarak başlar. Bu dilekçe, davanın temelini oluşturur ve içeriği büyük önem taşır. Dilekçede, öncelikle boşanma talebinin açık ve net bir şekilde belirtilmesi gerekir. Ardından, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan boşanma sebeplerinden hangisine dayanıldığı (örneğin, zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, terk, akıl hastalığı veya evlilik birliğinin temelinden sarsılması gibi) hukuki gerekçeleriyle birlikte açıklanmalıdır.
Dilekçede, boşanmaya yol açan olaylar ve eşler arasındaki anlaşmazlıklar detaylı bir şekilde anlatılmalıdır. Bu anlatım, kronolojik bir sırayla ve somut olaylara dayanarak yapılmalıdır. Ayrıca, boşanmanın sonuçlarına ilişkin talepler de dilekçede açıkça belirtilmelidir. Bu talepler arasında maddi ve manevi tazminat, yoksulluk ve iştirak nafakası, çocukların velayeti ve boşanmada mal paylaşımı gibi konular yer alabilir.
Dilekçeye, davacının iddialarını destekleyen ilk delillerin bir listesi de eklenmelidir. Bu deliller, tanık isimleri, mevcutsa yazılı belgeler, fotoğraflar, video veya ses kayıtları gibi çeşitli kanıtları içerebilir. Dilekçenin, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirtilen şekil ve içerik şartlarına uygun olarak hazırlanması, davanın usul yönünden doğru bir şekilde ilerlemesi için kritik öneme sahiptir. Aksi takdirde, dilekçede eksiklikler bulunması durumunda mahkeme davacıya bu eksiklikleri gidermesi için süre verebilir ve bu süreç davanın uzamasına veya hatta usulden reddedilmesine yol açabilir.
Dilekçelerin Karşılıklı Verilmesi
Dava dilekçesinin mahkemeye sunulmasının ardından, mahkeme bu dilekçeyi davalı tarafa tebliğ eder. Davalı taraf, bu tebliğden itibaren genellikle iki hafta içinde davaya karşı yazılı bir cevap dilekçesi sunma hakkına sahiptir. Cevap dilekçesinde davalı, davacının iddialarına karşı kendi savunmalarını ve varsa karşı iddialarını ileri sürer. Ayrıca, davalı da boşanma talep ediyorsa veya davacının taleplerine karşı kendi talepleri (örneğin, tazminat veya nafaka talebi) varsa, bunları da cevap dilekçesinde belirtebilir.
Davalı tarafın cevap dilekçesi mahkemeye sunulduktan sonra, bu dilekçe de davacı tarafa tebliğ edilir. Davacı, davalının cevaplarına karşı “cevaba cevap dilekçesi” sunabilir. Bu dilekçe için de genellikle iki haftalık bir süre tanınır. Davalı taraf da, davacının cevabına karşı “ikinci cevap dilekçesi” sunma hakkına sahip olabilir. Bu karşılıklı dilekçe teatisi aşaması, her iki tarafın da davanın temelini oluşturan iddialarını ve savunmalarını mahkemeye yazılı olarak sunmalarını sağlar. Eğer davalı taraf da boşanma talep ediyorsa veya davacıdan farklı talepleri varsa, bunları ayrı bir “karşı dava” (karşı dava dilekçesi ile) açarak da ileri sürebilir. Bu dilekçe teatisi süreci, davanın ilerleyen aşamalarında hangi konuların tartışılacağını ve hangi delillerin sunulacağını belirlediği için önemlidir.
Ön İnceleme Duruşması
Dilekçelerin karşılıklı verilmesi aşamasının tamamlanmasının ardından, mahkeme genellikle bir “ön inceleme duruşması” tarihi belirler. Bu duruşmanın temel amacı, davanın daha hızlı ve düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlamaktır. Ön inceleme duruşmasında hakim, öncelikle tarafları barıştırmaya ve uzlaştırmaya çalışır. Hakim, eşlere evliliklerini sürdürme ihtimalleri hakkında sorular sorabilir ve onları aralarındaki sorunları çözmeye teşvik edebilir.
Eğer taraflar arasında bir uzlaşma sağlanamazsa, hakim tarafların iddialarını ve savunmalarını dinleyerek davanın esasını oluşturan anlaşmazlık noktalarını (uyuşmazlık konularını) tespit eder ve netleştirir. Bu aşamada, tarafların hangi konularda anlaştıkları ve hangi konularda anlaşamadıkları belirlenir. Hakim, ayrıca sunulan ilk delilleri gözden geçirir ve taraflardan ek delil sunmalarını veya eksik bilgileri tamamlamalarını isteyebilir.
Ön inceleme duruşmasında, tarafların yetki itirazı veya davanın açılmasına ilişkin diğer ilk itirazları da değerlendirilir. Bu duruşma sonunda, hakim davanın tahkikat aşamasına geçilmesine karar verebilir ve bir sonraki duruşma tarihini belirleyebilir. Ön inceleme duruşması, davanın yol haritasının çizildiği ve ilerleyen aşamalarda hangi konuların ele alınacağının belirlendiği önemli bir aşamadır.
Tahkikat Aşaması: Delillerin Toplanması ve Tanıkların Dinlenmesi
Ön inceleme aşamasının tamamlanmasının ardından, çekişmeli boşanma davasının en önemli aşamalarından biri olan “tahkikat aşaması”na geçilir. Bu aşamada, her iki tarafın da dava dilekçelerinde ve cevap dilekçelerinde ileri sürdükleri iddiaları kanıtlamak için sundukları deliller toplanır ve mahkeme tarafından değerlendirilir.
Tahkikat aşamasında sunulabilecek deliller oldukça çeşitlidir. Bunlar arasında yazılı belgeler (örneğin, tapu kayıtları, banka hesap dökümleri, faturalar, iletişim kayıtları, mektuplar, mesajlar, e-postalar, sosyal medya yazışmaları), fotoğraflar, video ve ses kayıtları, bilirkişi raporları (örneğin, malvarlığı değerlemesi, çocukların psikolojik değerlendirmesi), ve en önemlisi tanıkların ifadeleri (tanık beyanları) yer alır.
Mahkeme, tahkikat duruşmalarında her iki tarafın gösterdiği tanıkları dinler. Tanıklar, yemin ettirilerek olaylar hakkındaki bildiklerini ve gördüklerini anlatırlar. Tanıkların ifadeleri, boşanma nedenlerinin ispatlanması, kusur durumunun belirlenmesi ve diğer taleplerin (nafaka, velayet, tazminat gibi) değerlendirilmesi açısından büyük önem taşır. Hakim ve avukatlar, tanıklara soru sorarak olayların aydınlatılmasına çalışırlar.
Tahkikat aşamasında, mahkeme gerekirse bilirkişi incelemesi yapılmasına karar verebilir. Özellikle mal paylaşımı davalarında malların değerinin belirlenmesi veya velayet davalarında çocukların menfaatlerinin tespiti için uzman görüşüne başvurulabilir. Mahkeme, ayrıca ilgili kurumlara yazı yazarak (örneğin, bankalardan hesap bilgileri, emniyetten araştırma raporları) delil toplayabilir.
Tahkikat aşaması, sunulan tüm deliller toplanıp değerlendirilene kadar devam eder. Bu süreç, davanın karmaşıklığına, delillerin sayısına ve tanıkların durumuna göre uzun sürebilir. Tahkikat aşamasının sonunda, mahkeme başka incelenecek bir husus kalmadığına karar verirse, sözlü yargılama aşamasına geçilir.
Sözlü Yargılama
Tahkikat aşamasının tamamlanmasının ardından, mahkeme “sözlü yargılama” aşamasına geçer. Bu aşama, genellikle son bir duruşma ile gerçekleştirilir. Sözlü yargılama duruşmasında, taraflara veya avukatlarına davayla ilgili son beyanlarını ve değerlendirmelerini sözlü olarak mahkemeye sunma fırsatı verilir. Bu beyanlar, tahkikat aşamasında toplanan deliller ve tanık ifadeleri ışığında yapılır. Taraflar, kendi iddialarını ve taleplerini tekrar vurgulayabilir, karşı tarafın argümanlarına cevap verebilir ve mahkemeden nasıl bir karar beklediklerini belirtebilirler.
Hakim de bu aşamada taraflara son sorularını sorabilir ve davayla ilgili aklındaki tüm soru işaretlerini gidermeye çalışır. Sözlü yargılama aşaması, davanın esası hakkında son bir değerlendirme yapılması ve kararın verilmesine hazırlık yapılması açısından önemlidir. Duruşmanın sonunda hakim, kararını hemen açıklayabileceği gibi, karar vermek için bir süre de tanıyabilir ve karar tarihini daha sonra bildirebilir. Hakim, tarafların sözlü beyanlarını dikkate alarak ve tüm delilleri değerlendirerek adil bir karar vermeye çalışır.
Karar ve Karara İtiraz (İstinaf/Temyiz) Süreci
Sözlü yargılama aşamasının ardından mahkeme, davayı değerlendirerek nihai kararını verir. Bu karar, ilk olarak kısa bir şekilde (hüküm özeti olarak) duruşmada açıklanır. Daha sonra, mahkeme bu kararın gerekçelerini ve hukuki dayanaklarını içeren “gerekçeli karar”ı yazar. Gerekçeli kararın yazılması genellikle bir ay kadar sürebilir.
Gerekçeli karar, taraflara resmi olarak tebliğ edilir. Karara itiraz etmek isteyen taraf, tebliğ tarihinden itibaren belirli bir süre (genellikle iki hafta) içinde bir üst mahkemeye başvurabilir. İlk derece mahkemesinin kararına karşı başvurulabilecek ilk hukuki yol “istinaf”tır. İstinaf başvurusu, Bölge Adliye Mahkemesi’ne yapılır. İstinaf mahkemesi, ilk derece mahkemesinin kararını hem maddi olaylar hem de hukuki değerlendirmeler açısından yeniden inceler.
Eğer istinaf mahkemesi de ilk derece mahkemesinin kararını onarsa veya davayı yeniden görerek farklı bir karar verirse, bu karara karşı da belirli şartlar altında “temyiz” yoluna başvurulabilir.
Tüm itiraz yolları tükendiğinde veya itiraz süresi içinde herhangi bir başvuru yapılmadığında, mahkemenin verdiği boşanma kararı kesinleşir. Kararın kesinleşmesiyle birlikte boşanma hukuken gerçekleşmiş olur. Mahkeme, kesinleşen kararı ilgili nüfus müdürlüğüne bildirir ve böylece evlilik kaydı resmen sonlandırılır.
İlkokulu İhlas koleji’nde, Liseyi Çınar koleji’nde tamamlayan Avukat Murat Aydar, 2017 yılında İstanbul’da hukuk eğitimini tamamlamıştır. Bilişim hukuku dalında son zamanlarda adından bolca söz ettiren Avukat Murat Aydar, sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçlarına karşı açtığı davalarla tanınmaktadır. Avukat Murat Aydar, İstanbul 1.barosuna kayıtlıdır. 2021 yılında Avukat Emre Sevimli ile birlikte kaleme aldıkları “Sosyal Medyada Hakaret Suçu” isimli kitabı bulunmaktadır.
